Week 1 - seksualiteit en de samenleving - Hoorcolleges 1A: Perspectieven op seks(ualiteit) en - Studeersnel (2025)

Vak

Universiteit

Universiteit Utrecht

Geüpload door:

Reacties

Hoorcolleges

1A: Perspectieven op seks(ualiteit) en samenleving.

Safe space?Ontstaan in de LGBTQ en vrouwenbeweging en gaat over de ruimte om veilig te zijn, vrij tezijn van vooroordelen, conflicten en kritiek. Dus echt een veilige plak.From safe space to brave space Uitcomfortzone, beetje stretchen (kan spannend zijn), maar moet geen paniek ontstaan Grondregels o Acceptatie van andere perspectieven: Accepteer verschillen in perspectief (agree to disagree). o Erkennen van je intenties en je impact: Ook als jij het niet zo bedoelt, kan het zijn dat je iemand raakt. Daarin is het niet erg om fouten te maken. Neem het bijvoorbeeld ook niet persoonlijk, maar erken ook gevoelens van anderen. o Challenges by choice: optie om uit een uitdagende conversatie te stappen. o Respect: Interacties zijn respectvol en er is respect voor elkaar als persoon. o Niet aanvallenWat is positionaliteit? - Wortels in de sociale en culturele antropologie - Standpunttheorie: Wie ben ik en waar ik vandaan kom bepaalt wat ik weet over de wereld wat mijn overtuigingen zijn en wat ik zie (o. Roseval, 2023). - Contexttheorie: relatieve sociale, culturele en politieke locatie tot een ander in een specifieke context, sterk gerelateerde aan iemands sociale identiteit, standpunt en culturele praktijken (meer in relatie tot een ander (IGI Global, 2023)). o Sociale identiteiten o Mijn sociale locatie o Achtergrond o Impliciete vooroordelen/vlekken

Positionering als onderzoeker kan ook ingewikkeld zijn - Welke identiteiten noem je wel en welke niet, en welke onverwegingen en belangen zitten erachter? - Maak je jezelf niet extra kwetsbaar en houd je daarmee dan juist niet ongelijkheid in stand? - Welke ervaringskennis wordt gezien als ‘goed’ en welke roept juist twijfels op over je betrouwbaarheid of integriteit?Wat is intersectionaliteit?De manier waarop aspecten van sociale identiteit (zoals gender, etniciteit, sociale klasse,seksualiteit) interacteren en zo de dagelijkse ervaringen vormen of kleuren (Crenshawn,1989). - Het is een manier om na te denken over ongelijkheid tussen en binnen sociale groepen (en dit bloot te leggen) - En over lagen van uitsluiting en machtsverschillen o Hoe speelt sociale identiteit een rol? o Hoe interacteren bepaalde sociale identiteitsfactoren? o Welke rol speelt privilege?Perspectieven op seks(ualiteit)Ultrakorte geschiedenis van de seksuologie

Bio psychosociale benaderingTheoretische compromis tussen essentialisme en sociaal-constructionisme: Het is een beetje van beide. - Er kunnen verschillende verklaringsmodellen nodig zijn om een vraag te beantwoorden - Menselijk gedrag wordt gevormd door biologische, psychologische en sociale processen.Wat is seks?“Seks is met genegenheid gedeeld genot tussen gelijken. “

• Ellen LaanWat telt als seks, of als een seksuele daad?
  • Clintons zaak in 1998 opende de deur voor een semantische discussie over de definitie van ‘sexual relations’
  • Weten we eigenlijk wel wat er bedoeld wordt met seks, seksuele activiteit?ChatGPT – “Een seksuele daad is een handeling die gericht is op seksuele opwinding,intimiteit, of bevrediging. Dit kan variëren van zoenen en aanraken tot geslachtsgemeenschapen andere vormen van lichamelijke intimiteit tussen mensen. Seksuele handelingen kunnen opverschillende manieren plaatsvinden, afhankelijk van de voorkeuren en grenzen vanbetrokkenen. Ze zijn meestal privé en gebaseerd op wederzijdse toestemming en respect.In bredere zin gaat seksualiteit niet alleen over lichamelijke handelingen, maar ook overgevoelens, verlangens en hoe mensen met elkaar omgaan op een intieme manier.”Definieren van seks : hoe dan? (Gupta, 2024).
  • Op basis van gedragingen o Heeft een aseksueel persoon die aan BDSM doet wel seks?
  • Op basis van bepaalde delen van het lichaam o In het inbrengen van een vinger in de vagina seks?
  • Op basis van doelen: plezier, orgasme, voortplanting o En sekswerk dan, is dat geen seks?
  • Op basis van bewuste intentie o Is sprake van seks als de ene persoon het zo ziet, maar de ander niet? o What about cyber seks met een robot, heeft de robot dan seks? o Respondenten labelen situaties steeds anders!Op basis van Subjectieve ervaringenMensen leren over tijd dat bepaalde lichamelijke sensatie seksueel verlangen zijn en bepaaldeervaringen tot seksueel plezier leiden, op basis van een iteratieve interactie tussenlichamelijke en mentale processen en sociale concepten van seks.Dit model verklaard dat mensen in een bepaalde tijd of plaats geneigd zijn om seks veelal opdezelfde manier te definiëren, maar ook dat er variaties zijn tussen individuen.

Maatschappelijke definities van seks: ‘Coitale imperatief”In veel westerse landen, wordt PIV-seks als de ultieme vorm van seks gezien (meest seks-achtig). Welke problemen brengt dit met zich mee? - Cis/hetero normatief! LHBTIQA+ ervaringen tellen niet? - Prioriteren van plezier van de man  orgasmekloof - Je sluit mensen uit die vanwege beperkingen of andere reden geen PIV seks kunnen hebben - Jongeren leren weinig over andere vormen zoals orale seks - Ook wordt bijv. penetratie met een vinger niet gezien als verkrachting.Orgasmekloof bij cishetero jongerenRutgers onderzoek: Heb je meestal orgasmes bij seks met je (laatste) seksuele partner? Lesbische vrouwen hebben een veel hoger orgasmepercentage (gelijk aan mannen).Hoe komt dit? - Er is gelijkheid in termen van de capaciteit voor seksueel plezier (responsiviteit op seksuele stimuli, seksueel verlangen, zin in seks) - Maar: er is ongelijkheid in de kans op orgasme bij PIV-seks: PIV-seks zorgt niet per se voor voldoende clitorale stimulatie.Wat is seks? - Geen essentialistische definitie: er zijn geen setjes criteria die alle seks en alleen seks beschrijven, universeel over tijd en plaats - Gupta stelt dat we flexibele definities moeten hanteren, omdat we daarmee erkennen dat er variatie is voor mensen in wat telt als seks. - Seks kan ook op een continum: geen seks – soort- van seks – zeker seks.WHO working definition of sexuality (2006).“.. central aspect of being human throughout life encompasses sex, gender identities androles, sexual orientation, eroticism, pleasure, intimacy and reproduction. Sexuality isexperienced and expressed in thoughts, fantasies, desires, beliefs, attitudes, values,behaviours, practices, roles and relationships. While sexuality can include all of thesedimensions, not all of them are always experienced or expressed. Sexuality is influenced bythe interaction of biological, psychological, social, economic, political, cultural, legal,historical, religious and spiritual factors.”WHO- werkdefinitie van seksualiteit (2006)“... een centraal aspect van het mens-zijn gedurende het leven, dat seks, genderidentiteiten en-rollen, seksuele oriëntatie, erotiek, genot, intimiteit en voortplanting omvat. Seksualiteitwordt ervaren en uitgedrukt in gedachten, fantasieën, verlangens, overtuigingen, attitudes,waarden, gedragingen, praktijken, rollen en relaties. Hoewel seksualiteit al deze dimensieskan omvatten, worden niet altijd al deze aspecten ervaren of uitgedrukt. Seksualiteit wordtbeïnvloed door de interactie van biologische, psychologische, sociale, economische,politieke, culturele, juridische, historische, religieuze en spirituele factoren.”

Wat is intersekse dan eigenlijk? - Diverse hormonale en genetische factoren kunnen bijdragen aan genitaliën die tussen een penis en clitoris/vulva in zitten, of incomplete structuren; Hypospadie, 5-ARD, Turner syndroom, cognenital Adrenal Hyperplasia - Vormen van intersekse waarbij het genitaal wel bij past normatieve definities van man of vrouw. - NB: Bij niet-intersekse personen is ook veel variatie in de grootte van de penis/clitoris.Intersekse verwijst naar mensen die geboren zijn met lichamelijke kenmerken die nietvolledig passen binnen de normatieve definities van “man” of “vrouw”. Dit kan gaan omchromosomen, geslachtsorganen of hormonen die afwijken van de standaard verwachtingenvoor makkelijke of vrouwelijke lichamen; Meisjes met XY-chromosomen, jongens met XX-chromosomen, Jongens met een vagina, Meisjes met een grote clitoris die lijkt op een kleinepenis. In die laatste situaties denken artsen en ouders nog vaak dat chirurgisch ingrijpennoodzakelijk is. Toch is er in de meeste gevallen geen medische noodsituatie en wordt alleenom cosmetische redenen geopereerd. Op dat moment wordt intersekse gemedicaliseerd. •Wordt door sommigen ook wel DSD genoemd (differences in sex development). - 0,5 tot 1,1% gevallen in Nederland. - Slechts 1/3 van de bevolking weet wat het is, en dit hangt sterk samen met de attituden ten aanzien van intersekse personen.Aandacht voor plezier  Plezier komt niet vanzelf o Rik van Lunsen: “Mensen denken dat seks spontaan is, maar dat is niet zo. Er zijn drie dingen belangrijk: de stimulus, de context en communicatie”.  Bio psychosociaal: Er is een gaspedaal en een rempedaal.Bekkenbodem - Door fight/flight/freeze kan deze overactief zijn. - Vrouwen met seksueel geweld hogere prevalentie van overactieve bekkenbodem. - Beschermend mechanisme - Kan leiden tot verminderende doorbloeding en daardoor meer pijn of beschadigde huid.

Verplichte literatuur

Gupta, K. (2024). What is sexual act?

IntroductionGupta benadrukt het gebrek aan universeel geaccepteerde definities van seksuelehandelingen.Michel Foucault legt in De Geschiedenis van seksualiteit uit hoe seksualiteit niet eenbiologische realiteit is, maar een construct dat wordt gevormd door macht en discours. Hijstelt dat seksualiteit in de premoderne tijd minder onderdrukt was, maar dat vanaf de 18eeeuw seksuele gedragingen strenger werden gereguleerd door instituties zoals de kerk,geneeskunde en de staat. In de 19e eeuw werd seksualiteit vooral geassocieerd met voortplanting binnen hethuwelijk. Wat leidde tot het pathologiseren van seksuele praktijken buiten deze normen, zoalshomoseksualiteit. De seksuele revolutie van de jaren ’60 en ’70 bracht veranderingen in hoeseksualiteit werd besproken, met meer acceptatie van diversiteit en nadruk op persoonlijkevrijheid.Belangrijke definities en de uitdagingen van dit definiërenBiologische definities: Gefocust op reproductieve functies, maar beperkt omdat ze niet allevormen van seksualiteit omvatten.Gedragslijsten: Specifieke catalogi van seksuele handelingen, vaak contextueel entijdgebonden.Normatieve definities: Culturele normen en verwachtingen over wat als ‘seks’ geldt.Persoonlijke definities: Hoe individuen zelf seksuele activiteiten definiëren.Seksualiteit: Een breed begrip dat gevoelens, verlangens, relaties, identiteiten, en gedragingenomvat. Seksualiteit is niet statische maar fluïde, en wordt beïnvloedt door cultuur, tijd enpersoonlijke ervaringen.Gender: Het biologische geslacht wordt sekse genoemd en dus niet gender. Gender wordteerder gezien als een sociale constructie die verwachtingen en normen omvat over hoemannen, vrouwen en alles daartussen in en daarbuiten zicht zouden moeten gedragen. JudithButler’s theorie van gender performativity sluit hier bij aan: “gender is geen vaste kern, maarontstaat door herhaalde gedragingen en rollen’.

2. LGBTQ+ rechten a. De voortgang in acceptatie van seksuele diversiteit, maar ook de blijvendeuitdagingen, zoals wetgevingen tegen homohuwelijken die in sommige landennog steeds bestaan.Toekomstige vragen
3. Wetenschappelijke ontdekkingen: genetica en neurologie leveren nieuwe inzichten inseksuele voorkeuren en genderidentiteiten, maar roepen ook ethische vragen op: “Maggenetische informatie worden gebruikt om seksualiteit te voorspellen of beïnvloeden?”
4. Voortplantingstechnologieën: De opkomst van IVF, draagmoederschap en kunstmatigebaarmoeders roept vragen op over de impact van traditionele ideeën over familie,genderollen en ouderschap.Theorieën en modellen
5. Sociaal-constructivisme: Seksualiteit wordt niet gezien als een natuurlijke, vaststaandewaarheid, maar als een product van sociale en culturele contexten. Het idee datmonogamie de “natuurlijke” relatievorm is, is eerder een cultureel ideaal dan eenbiologische noodzaak.
6. Biologisch determinisme: Tegenovergesteld aan sociaal-constructivisme stelt datbiologische factoren (zoals hormonen en genetica) seksualiteit grotendeels bepalen.
7. Queer theory: Bekritiseerd het idee van vaste categorieën zoals homo/hetero ofman/vrouw. Het pleit voor fluïditeit en het loslaten van binaire concepten.Belangrijke genoemde auteurs en hun ideeënMichel Foucault: Seksualiteit is een instrument van sociale controle. De regulering ervan isverweven met macht.Judith Butler: Gender is een herhaald proces van gedragingen die binnen een sociale contextbetekenis krijgen. ‘Gayle Rubin: Seksuele hiërarchieën plaatsen bepaalde seksuele gedragingen boven anderen,wat leidt tot marginalisering.Conclusie: Er is geen enkelvoudige definitie van seks, die universeel toepasbaar is. Er moetenflexibele definities die de diversiteit van seksuele activiteiten erkennen en bijdragen aansociale rechtvaardigheid en individueel welzijn.

Van Driel, M., Gijs, L., Laan, E., Van Lankveld, J. (2018). Geschiedenis van

seksuologie: paradigma’s, thema’s en debatten.

InleidingSeksuologie als wetenschappelijke discipline onstond eind 19e eeuw. Richard von Krafft-Ebing was in 1886 met zijn werk psychopathia sezualis een pionier in het classificeren vanseksuele afwijkingen via gevalsstudies. Daarnaast was er een overgang van religieus-moreleen juridische benaderingen naar psychiatrische ne psychologische perspectieven. Het accentverschoof van “goed v slecht” naar “gezond vs. Ongezond”.Belangrijke figuren en ontwikkelingenDe pioniers van de seksuologie o Iwan Bloch: Pleitte in Das Sexualleben userer Zeit (1906) voor een interdisciplinaire benadering die natuurlijke en cultuurwetenschappen combineert. o en Magnus Hirschfeld: richtte in 1919 het eerste instituut voor seksuologisch onderzoek op in Berlijn, wat cruciaal was voor de vroege institutionalisering van de seksuologie.Na de Tweede Wereldoorlog: periode 1945-Na de Tweede Wereldoorlog verschuift de focus naar Amerikaanse wetenschappers zoalsAlfred Kinsey, die het institute for sex research oprichtte. Kinsey’s onderzoek resulteerde inbaanbrekende publicaties zoals sexual behavior in the human male (1948) en Sexual behaviorin the human female (1953). Het gaf controversiële inzichten over homoseksualiteit,buitenechtelijke relaties en seksuele ervaringen, wat leidde tot een herziening van deopvattingen over seksualiteit in de Amerikaanse samenleving.Seksuele responscyclusMasters en Johnson introduceerden de seksuele responscyclus en ontwikkelden sekstherapieals een nieuwe gedragsmatige benadering voor de behandeling van seksuele disfuncties. Hunwerk leidde tot de erkenning dat seksuele problemen niet alleen biologische oorzaken hebben,maar ook psychologische en relationele dimensies.De periode 1974-2018: Meerdere paradigma’sIn deze periode worden de belangrijkste paradigma’s binnen de seksuologie geïdentificeerd:essentialisme, sociaal-constructionisme en het bio psychosociale perspectief.Essentialisme: Het essentialisme stelt dat er een biologisch fundament is voor seksualiteit, datgrotendeels onafhankelijk is van sociale context.Sociaal-constructionisme: Tegenovergestelde van essentialisme, dat seksualiteit beschouwt alseen sociaal en historisch product. Dit paradigma benadrukt de rol van culturele scripts ensociale normen in het vormgeven van seksueel gedrag.Bio psychosociaal perspectief: Het bio psychosociale perspectief probeert een brug te slaantussen de biologische en sociale factoren die seksualiteit beïnvloeden door een integratievebenadering te hanteren.Kernkwesties in de seksuologieSeksuele responscyclusDe opvatting over de seksuele responscyclus is in de loop der jaren geëvolueerd. Criticihebben gesuggereerd dat de cyclus niet lineair is, maar circulair, waarbij verschillendemotivaties de seksuele respons kunnen activeren, wat flexibiliteit en complexiteit benadrukt.